مفاهیم پایه حسابداری (قسمت 1)
تصمیم گرفتم که در چندین پست مختلف مفاهیم مهم حسابداری رو در این وبلاگ با شما خواننده ها به اشتراک بگذارم. قرار هست که هرماه یک پست دراین باره در وبلاگ ارسال بشه. (که ممکنه با کمی تاخیر هم همراه باشه.) در 12 پست این مطالب رو ارسال خواهم کرد. امیدوارم که این مطالب بتونه برای شما مفید باشه.
این مطلب اولین پست از 12 پست یادگیری حسابداری است. با عنوان مفاهیم پایه حسابداری. برای خواندن این پست به ادامه مطلب مراجعه کنید.
این دوازده پست به شکل زیر خواهد بود:
1 – مفاهیم پایه حسابداری (شما اینجا هستید)
2- حسابداری دوطرفه
3- نحوه ثبت در دفتر روزنامه
4- نحوه انتقال به دفتر کل
5- آشنایی با صورت های مالی
6- تحلیل نسبت های مالی
7 – نحوه به دست آوردن نقطه سربسر
8- یادگیری حسابداری بها یابی
9- حسابداری حساب های دریافتنی
10 – فرایند تنظیم حساب های پرداختنی
11- حسابداری مالیات فروش
12- حسابداری حقوق و دستمزد
آشنایی با مفاهیم پایه حسابداری برای مالک هر واحد تجاری (چه کوچک و چه بزرگ) واجبه.
حتی ممکنه که شما حسابداری داشته باشید که کارهای حسابداری رو براتون انجام میده ولی با این همه بایستی با مفاهیم پایه حسابداری مثل بدهکار و بستانکار و عبارات تخصصی حسابداری آشنایی داشته باشید.
حسابداری به معنای راه اندازی سیستمی برای ثبت و خلاصه سازی معاملات مالی هست به گونه ای که بعدا بتوان آن را تحلیل کرد و یا به دیگران ارائه داد.
اساس مفاهیم پایه حسابداری:
معادله پایه حسابداری اساس همه مفاهیم حسابداری به حساب می آید.
وضعیت مالی همه شرکت ها چه کوچک و چه بزرگ از طریق معادله زیر سنجیده می شود:
دارایی ها = بدهی ها + سرمایه
- دارایی ها چیزهایی هستند که متعلق به شرکتند.
- بدهی ها چیزهایی هستند که شرکت آن ها را بدهکار است.
- سرمایه تفاوت بین دارایی ها و بدهی ها می باشد. (سرمایه = بدهی – دارایی)
مثالی درباره این معادله برای یک شرکت کوچک:
شما یک کامپیوتر (یک دارایی) را به مبلغ 5000 ریال می خرید. اگر شما 3000 ریال آن را وام بگیرید (یک بدهی) و باقی مانده پول را (2000 ریال) خودتان بدهید، معادله حسابداری به صورت زیر خواهد بود:
5000 کامپیوتر (دارایی) = 3000 وام (بدهی) + 2000 (سرمایه)
ثبت معاملات پایه حسابداری:
دو راه پایه برای ثبت رویداد های مالی وجود دارد: حسابداری یک طرفه و حسابداری دو طرفه. در پست های بعدی در این باره بیشتر توضیح داده خواهد شد. اکثر شرکت ها از سیستم حسابداری دو طرفه استفاده می کنند. در این سیستم هر معامله تجاری حداقل در دو حساب تجاری ثبت می شود.
یک T بزرگ روی یک تکه کاغذ رسم کنید. در سمت راست آن "بدهکار" و در سمت چپ آن "بستانکار" بنویسید. ما از این حساب T استفاده خواهیم کرد تا درک بهتری از بدهکار و بستانکار شدن حساب ها به دست آوریم.
فرض کنید شخصی به شما 100 ریال پول بدهد. برای ثبت این رویداد مالی در دفاتر یک سیستم حسابداری دو طرفه، حساب "نقد" را با نوشتن آن در سمت راست T، بدهکار می کنیم و حساب "فروش" (درآمد) را با نوشتن آن در سمت چپ T، بستانکار می کنیم.
نوشتن صحیح این معاملات اثر بسیار زیادی در صورت های مالی شما (مثل صورت سود و زیان، صورت جریانات وجوه نقد و ترازنامه) خواهد داشت. صورت های مالی ابزارهای قدرتمندی برای محاسبه نسبت های مالی هستند که برای سنجش عملکرد مالی شرکت به کار می رود.
نکات مفاهیم پایه حسابداری:
بدهکار یعنی سمت راست
بستانکار یعنی چپ
بدهکار و بستانکار باید همواره با یکدیگر برابر باشند!
برای تصمیم گیری درباره نحوه ثبت رویداد ابتدا باید مشخص کنید که چه حساب هایی تغییر می کنند و این که افزایش می یابند یا کاهش پیدا می کنند.
در مثالی که در بالا گفته شد نقد یک حساب دارایی هست و ما با فروش، نقدمان را افزایش دادیم. پس برای افزایش حساب دارایی بایستی آن را در سمت راست (بدهکار) ثبت می کنیم.
همچنین مقدار درآمد فروشمان نیز افزایش پیدا کرد اما چون یک حساب درآمد است بایستی آن را در سمت چپ (بستانکار) ثبت کنیم.
دقت کردید که چگونه با وجود این که هردو حساب را (نقد و فروش) افزایش دادیم، باز هم بدهکار و بستانکار با یکدیگر برابر بودند؟ این مفهوم پایه بدهکار و بستانکار در حسابداری است.
یادگیری و درک بدهکار و بستانکار در حسابداری در ابتدای یادگیری بسیار سخت است. چون حسابداری اساسا براساس حسابداری دو طرفه شکل گرفته، هر ثبتی دارای دو طرف بدهکار و بستانکار خواهد بود که افراد در ابتدا تصور می کنند که واژه بستانکار به معنای کم کردن و یا هزینه به کار می رود اما در واقعیت، بسته به نوع صورت مالی، بدهکار یا بستانکار به طور متفاوتی به کار خواهد رفت. برای مثال بدهکار کردن باعث افزایش دارایی ها و کاهش بدهی ها در تراز نامه و صورت سود و زیان می شود و بستانکار کردن باعث کاهش هزینه ها یا افزایش درآمد می شود.
بدهکار و بستانکار در برابر انواع حساب ها:
با ایجاد هر رویداد حسابداری حداقل دو حساب تحت تاثیر قرار می گیرند. همواره یک ورودی بدهکار و یک ورودی بستانکار وجود خواهد داشت و مانده همه بدهکار ها و بستانکار ها باید با یکدیگر برابر باشند. در صورت برابر نبودن بدهکار و بستانکار، صورت های مالی درست نخواهند بود.
همانطور که در جدول زیر مشاهده می کنید، بدهکار کردن می تواند یک دارایی یا هزینه ها را افزایش دهد و یک بدهی یا سرمایه را کاهش دهد. درحالی که بستانکار کردن باعث افزایش بدهی یا سرمایه و کاهش دارایی یا هزینه ها می شود. به یاد داشته باشید که ورودی بدهکار به سمت راست و ورودی بستانکار به سمت چپ می رود!
حساب |
بدهکار |
بستانکار |
دارایی ها |
افزایش |
کاهش |
بدهی ها |
کاهش |
افزایش |
درآمد |
کاهش |
افزایش |
هزینه ها |
افزایش |
کاهش |
بدهکار گاهی اوقات به اختصار "بد" نوشته می شود و بستانکار "بس".
چند نکته:
با این که به این سیستم حسابداری دو طرفه گفته می شود، اما در یک معامله ممکن است از بیش از دو حساب استفاده شود.
برای مثال برای ثبت پرداخت وام بایستی دو حساب "اسناد پرداختنی" و "هزینه بهره" را بدهکار کنیم. و سپس کل مبلغ پرداختی را بستانکار کنیم چون که حساب داراییمان یعنی حساب "نقد" کاهش پیدا می کند.
اصول و مفروضات حسابداری
تعدادی اصول و مفروضات پایه حسابداری تدوین شده است که بلوک های سازنده پایه و اساس حسابداری مدرن امروزی می باشند که تحت عنوان اصول کلی پذیرفته شده حسابداری یا "GAAP" شناخته می شوند.
در نبود این اصول پایه، گزارشگری حسابداری ناپایدار و غیرقابل اتکا خواهد بود. علاوه بر این، این اصول روشی استاندارد شده برای مقایسه صورت های مالی شرکت های مختلف را فراهم کرده اند.
در ادامه به برخی از مفروضات حسابداری اشاره می کنیم:
فرض دوره حسابداری – یک شرکت بایستی نتایج عملیات خود را در طی دوره زمانی استانداردی گزارش کند، معمولا به طور ماهانه، هر3 ماه یکبار یا سالانه تا مقایسه های مناسبی انجام پذیرد.
فرض تعهدی بودن – رویداد های حسابداری در دوره ای که وقوع می یابند به ثبت می رسند. (نه زمانی که وجه نقد از مشتری دریافت می گردد.) این موضوع در مورد هزینه ها نیز صدق می کند. بدین صورت که هزینه ها هنگام وقوع ثبت می شوند (نه زمانی وجه نقد بابت آن پرداخت می شود.)
فرض ثبات رویه – هنگامی که شرکتی یک روش یا سیاست حسابداری را به کار می برد، آن روش یا سیاست باید در وضعیت های مشابه به کار رود مگر این که دلایلی موجه برای تغییر روش یا سیاست وجود داشته باشد. عدم تبعیت از این اصل باعث می شود که مقایسه صورت های مالی دوره های حسابداری مختلف غیرممکن شود. چرا که داده ها حالتی ناپایدار به خود می گیرند.
فرض تفکیک شخصیت – شرکت واحدی جدا از مالک آن به شمار می رود و حسابداری هر کدام بایستی جداگانه انجام شود.
فرض افشای کامل – تمامی اطلاعات یا اسناد غیراستاندارد در صورت های مالی افشا می شوند.
فرض تداوم فعالیت – اطمینان از این که فعالیت شرکت ادامه خواهد داشت و دارایی ها فروخته یا تصفیه نخواهند شد.
فرض اهمیت - اشتباهات یا از قلم افتادگی های حسابداری که شامل مبالغی ناچیز و کم اهمیت هستند نیازی به توجه ندارند، چرا که در تصمیم گیری موثر نیستند.
فرض واحد پولی – رویداد های تجاری تنها به واحد پولی مورد استفاده شرکت ثبت می شوند (نه واحدهای اندازه گیری دیگر مثل کیلوگرم و ... یا نه به واحد های پولی کشورهای دیگر)
فرض قابلیت اتکا – تنها معاملاتی که دارای اسناد پشتوانه ای و مطمئن هستند بایستی گزارش شوند.
فرض شناسایی درآمد – درآمد تنها زمانی شناسایی می شود که تحقق یافته باشد.
